Πεπτικό έλκος με καούρες, πόνο, δυσφορία ψηλά στη κοιλιά. Τι ΔΕΝ κάνει να τρώτε; Ροφήματα που ωφελούν

του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Το πεπτικό έλκος είναι η διάβρωση του βλεννογόνου του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου. 

Το πεπτικό έλκος μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε μέρος της ανώτερης γαστρεντερικής οδού, αλλά απαντάται συνήθως στο στομάχι ή στα πρώτα εκατοστά του λεπτού εντέρου. Η κατάχρηση του οινοπνεύματος είναι ένας από τους συνηθέστερους  και από παλαιότερα διατροφικούς λόγους για την δημιουργία έλκους στον δωδεκαδάκτυλο.

Το πεπτικό έλκος, γνωστό και από την εποχή του Ιπποκράτους, είναι μια συχνή πάθηση. Εκτιμάται ότι περίπου ένας στους δέκα θα αναπτύξουν πεπτικό έλκος κατά τη διάρκεια τη ζωής τους ή διαφορετικά το πεπτικό έλκος αφορά τον πληθυσμό σε ποσοστό μέχρι και 10%.

Στις αρχές του 20ου αιώνα τα έλκη αποδίδονταν στο stress και σε διαιτητικούς παράγοντες, ενώ για τη θεραπεία ο «ασθενής» εισερχόταν στο νοσοκομείο με σύσταση για ξεκούραση και διάφορες δίαιτες αποκλεισμού.

Από το 1950 δόθηκε έμφαση στη βλαπτική δράση του γαστρικού οξέος με τη χρήση, αρχικά, αντιόξινων και στη συνέχεια ανταγωνιστών των υποδοχέων της ισταμίνης (ρανιτιδίνη).

Η επανεμφάνιση ελκών στους ίδιους ασθενείς οδήγησε στη ανακάλυψη τη δεκαετία του 1980 ενός άλλου επιβαρυντικού παράγοντα, του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, ενώ αργότερα δόθηκε βάρος και στις βλάβες, που προκαλούν και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Τη δεκαετία του 1990 εμφανίστηκαν και τα πρώτα φάρμακα, που αναστέλλουν τη δράση της αντλίας των υδρογονοκατιόντων (δηλαδή της έκκρισης του γαστρικού οξέος), όπως η ομεπραζόλη.

Άλλοι παράγοντες, που δρουν συνεργικά στη δημιουργία του έλκους είναι το κάπνισμα, το stress, καθώς και γενετικοί (κληρονομικοί) παράγοντες.

Πού οφείλεται το πεπτικό έλκος

• σε λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο (Helicobacter pylori)

• στη μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ)

• στο κάπνισμα

• στο αλκοόλ

• σε καταστάσεις έντονου στρες (πχ μετά από μία μεγάλη επέμβαση)

Το κάπνισμα ενοχοποιείται για την δημιουργία έλκους επειδή αυξάνει την έκκριση υδροχλωρικού οξέος και μειώνει την έκκριση προσταγλανδινών , ενώ ταυτόχρονα επιβραδύνει την επούλωση του έλκους και αυξάνει την πιθανότητα υποτροπής.

Έλκος μπορεί να εμφανισθεί στον καθένα, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλλο, τη φυλή, την εθνικότητα ή το επάγγελμα. Πάντως ορισμένοι παράγοντες μπορεί να προδιαθέτουν στη δημιουργία έλκους.

Για παράδειγμα, κάποιος που οι γονείς ή οι στενοί συγγενείς του έχουν έλκος, έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει έλκος. Επιπλέον οι ενήλικες εμφανίζουν συχνότερα έλκος από τα παιδιά και η συχνότητα εμφάνισης έλκους αυξάνει με την ηλικία.

Ιστορικά φαίνεται ότι τα έλκη εμφανίζονται συχνότερα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Πάντως πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι αυξάνεται η συχνότητα του έλκους στις γυναίκες και πιθανώς σήμερα τα ποσοστά να είναι ίδια με εκείνα των ανδρών.

Συμπτώματα του πεπτικού έλκους

Τα συμπτώματα του πεπτικού έλκους ποικίλλουν από απλά δυσπεπτικά ενοχλήματα (ερυγές, μετεωρισμός, ναυτία, έμετοι) έως και το κλασικό κοιλιακό άλγος, που εστιάζεται στο επιγάστριο (δηλαδή κάτω από το στέρνο και πάνω από τον αφαλό) και σχετίζεται με τη λήψη τροφής.

Τα πεπτικά έλκη, τα οποία μπορεί να είναι και ασυμπτωματικά, παρουσιάζουν συνήθως τα εξής συμπτώματα:

H δυσφορία συχνά:

• Είναι βύθια, και ο πόνος σαν δάγκωμα

• Έρχεται και φεύγει για μερικές μέρες η εβδομάδες

• Συμβαίνει 2-3 ώρες μετά το φαγητό

• Συμβαίνει στη μέση της νύκτας όταν το στομάχι είναι άδειο

• Ανακουφίζεται με το φαγητό

• Ανακουφίζεται με αντιόξινα φάρμακα

Άλλα συμπτώματα είναι:

• Απώλεια βάρους

• Μειωμένη η κακή όρεξη

• Φούσκωμα

• καύσο στομάχου

• δυσπεψία

• πόνο στο πάνω κεντρικό σημείο της κοιλιάς, 

• αίσθημα φουσκώματος

• πόνο που αντανακλάται στην πλάτη

• σιελόρροια

• ναυτία

• εμετό

• κόπρανα με μαύρο χρώμα

Επιπλοκές του έλκους αποτελούν:

• Αιμορραγία

• Διάτρηση (σπάνια)

• Διείσδυση σε άλλα όργανα όπως πάγκρεας και ήπαρ (σπάνια)

• Απόφραξη.

Πώς γίνεται η διάγνωση του πεπτικού έλκους

Η διάγνωση του έλκους γίνεται με αιματολογικές εξετάσεις, με γαστροσκόπηση (για το στομάχι και το αρχικό τμήμα του δωδεκαδακτύλου ) είτε με ακτινογραφία μετά από λήψη βαριούχου γεύματος. Με την γαστροσκόπηση, ανευρίσκεται η ελκωτική βλάβη και γίνεται έτσι η διαφορική διάγνωση μεταξύ καλοήθους έλκους και κακοήθειας (αν χρειαστεί, λαμβάνονται και δείγματα βιοψιών).

Η πιο κοινή εργαστηριακή εξέταση για τη διάγνωση του πεπτικού έλκους είναι ο προσδιορισμός στο αίμα των αντισωμάτων του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (Helicobacter pylori). Η παρουσία των αντισωμάτων αυτών σημαίνει ότι μολυνθήκατε κάποια στιγμή από αυτό τον μικροοργανισμό.

Μπορεί επίσης να ζητηθεί η συλλογή δείγματος κοπράνων για να αναζητηθεί σε αυτό το αντιγόνο του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (Helicobacterpylori). Ωστόσο, αυτή η εξέταση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε άτομα με αίμα στα κόπρανά τους.

Υπάρχει επίσης μία αναπνευστική δοκιμασία γνωστή ως «δοκιμασία αναπνοής ουρίας» που στοχεύει στον εντοπισμό της ενζυμικής δραστηριότητας του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (Helicobacterpylori).

Μπορεί να ζητηθεί επίσης μέτρηση της αιμοσφαιρίνης για τον έλεγχο της αναιμίας.

Γίνεται επίσης εξέταση για τον προσδιορισμό της αφανής αιματουρίας (FOB) στα κόπρανα με στόχο να ανιχνευτεί αίμα σε αυτά.

Θεραπεία

Το πεπτικό έλκος θεραπεύεται με φαρμακευτική αγωγή ή με χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με την αιτία που έχει προκαλέσει τη φλεγμονή. 

Με τη χρήση των νέων φαρμάκων και με την αγωγή εκρίζωσης ελικοβακτηριδίου η πλειονότητα των πεπτικών ελκών επουλώνονται. Η βλάβη από τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) και την ασπιρίνη αντιμετωπίζεται επίσης συντηρητικά με φαρμακευτική αγωγή, ενώ η χειρουργική επέμβαση εφαρμόζεται στην περίπτωση που το έλκος έχει προκαλέσει σοβαρή και μη ελεγχόμενη αιμορραγία.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αλόγιστη χρήση των φαρμάκων γαστροπροστασίας μπορεί πλέον να δημιουργήσει προβλήματα, όπως δυσαπορρόφηση βιταμινών, αυτόματα κατάγματα σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, υπεργαστριναιμία   και ατροφική γαστρίτιδα. Για το λόγο αυτό, καθώς και για το γεγονός ότι συχνά τα συμπτώματα μειώνονται με τη χρήση των φαρμάκων αυτών  ακόμα και σε κακοήθες έλκος (καρκίνος), επιβάλλεται η συμβουλή από ειδικό ιατρό για τη χορήγησή τους, πριν να υπάρξει καθυστερημένη διάγνωση για νεόπλασμα στομάχου.

Πρόληψη

Για την πρόληψη του έλκους θα πρέπει να ακολουθείται ένας υγιής τρόπος ζωής που να περιλαμβάνει σωστή διατροφή (περιορισμό κάποιων ουσιών, όπως ο καφές, το αλκοόλ, τα καρυκεύματα, το τσάι) και διακοπή καπνίσματος. Πέραν αυτού, προληπτικά δρα και ο περιορισμός των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ). Επίσης ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται αν λαμβάνετε αντιπηκτικά ή αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα και έχετε ιστορικό έλκους και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ενημερώνετε το γιατρό 

Στο πεπτικό έλκος απαιτείται αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, με σκοπό τη μείωση των συμπτωμάτων και την επούλωση του έλκους.

Μπορείτε να βοηθήσετε στην επιτάχυνση της επούλωσης του έλκους σας αποφεύγοντας το κάπνισμα και το αλκοόλ. Η συνεχής χρήση των φαρμάκων όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη, ή η ναπροξένη μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα επανεμφάνισης του έλκους.

Διατροφικά, άτομα με έλκος θα πρέπει να μειώσουν στο ελάχιστο την κατανάλωση καφεϊνούχων ροφημάτων όπως καφές και αναψυκτικά, όπως επίσης και την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών που είναι δυνατόν να επιφέρουν επιδείνωση των συμπτωμάτων. Η κατανάλωση εσπεριδοειδών φρούτων όπως λεμόνι, μανταρίνι, πορτοκάλι, γκρείπ φρουτ και χυμούς εσπεριδοειδών, όπως επίσης και της ντομάτας και των παραγώγων της, μπορεί να αυξήσουν τα συμπτώματα του έλκους και θα πρέπει να καταναλώνονται στο ελάχιστο. Τα άτομα με έλκος συνήθως ανέχονται καλύτερα τα βραστά λαχανικά απο τα ωμά ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται λαχανικά που μπορεί να προκαλέσουν φουσκώματα όπως μπρόκολο και κρεμμύδι. 

• Η διατροφή των ατόμων που υποφέρουν από έλκος θα πρέπει να αποκλείει ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη και τρόφιμα πλούσια σε πιπέρι και μπαχαρικά. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι θα πρέπει να περιορίζεται και η κατανάλωση αλατιού, καθώς το αλάτι κάνει το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (η συχνότερη αιτία πρόκλησης πεπτικού έλκους) πιο επιθετικό για την εμφάνιση έλκους.

  

• Οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν τηγανητά φαγητά, παστά ψάρια, σκληρά, διπλομαγειρεμένα, κα πνιστά ή με πολλά μπαχαρικά κρέατα, λιπαρές τροφές, γλυκά με σιρόπι και καρπούς, καθώς και λαχανικά που σχηματίζουν αέρια, όπως το κρεμμύδι, το σέλινο, το μπρόκολο κ.ά.

• Πολύ σημαντικός θεωρείται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.

• Η επιλογή της τροφής θα πρέπει να βασίζεται στην ανεκτικότητα του ασθενούς σε συγκεκριμένες τροφές. Τροφές που αρχικά μπορεί να ενοχλούν μπορεί στη συνέχεια να ενταχθούν στο διαιτολόγιο του ασθενούς.

• Καλό θα ήταν να γίνονται πολλά και μικρά γεύματα, σε τακτά και καθορισμένα χρονικά διαστήματα.

• Το βραδινό γεύμα θα πρέπει να καταναλώνεται δύο με τρεις ώρες πριν από το βραδινό ύπνο.

• Οι ασθενείς θα πρέπει να τρώνε αργά και να μασάνε σχολαστικά την τροφή τους. Θα βοηθούσε πολύ εάν πριν αλλά και μετά την κατανάλωση ενός γεύματος υπήρχαν κάποια λεπτά ξεκούρασης και χαλάρωσης του ατόμου.

Αν και συνήθως προτείνεται η αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών σε υγιή άτομα για την καλύτερη λειτουργία του εντέρου, στα άτομα με πεπτικό έλκος η υπερβολική κατανάλωση τους μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία και ίσως να χρειαστεί αποχή από τρόφιμα αυξημένα σε φυτικές ίνες όπως δημητριακά με αυξημένες φυτικές ίνες, καστανό (άγριο) ρύζι κ.α.

Μια και αναφερόμαστε στο πεπτικό έλκος, δεν πρέπει να ξεχάσουμε την αναφορά μας στη μαστίχα της Χίου. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η μαστίχα Χίου, ακόμη και σε μικρές ποσότητες, 1 γραμμάριο για 2 εβδομάδες, μπορεί να θεραπεύσει το πεπτικό έλκος. Αυτό αποδίδεται στην αντιμικροβιακή της δράση έναντι του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού.

 ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

Εάν σας ενοχλεί το γάλα αντικαταστήστε το με γιαούρτι

    
Όχι

• Χυμό πορτοκάλι
• Χυμό γκρέιπφρουτ
• Αναψυκτικά 
•  Χυμό λεμονιού ξύδι 
• Καυτερό πιπέρι
• Ξερή κόκκινη πιπεριά
• Καφέ τσάι αλκοόλ
• Μειώστε το αλάτι

Προτιμήστε φαγητά στον ατμό ψητά ή βραστά και αποφύγετε τα τηγανητά και φαγητά με σάλτσες

Αφεψήματα που ωφελούν

Ορισμένα βότανα και αρωματικά φυτά, αποδεικνύονται πολύ ωφέλημα σε προβλήματα γαστρίτιδας. 

• Η μέντα π.χ έχει σπασμολυτική δράση, χαλαρώνει τους μυς του πεπτικού συστήματος και το αφέψημα από τα φύλλα της, βοηθά στην ανακούφιση του πόνου. Για πιο άμεση απαλλαγή του στομαχικού πόνου, μπορείτε να προσθέσετε στο αφέψημα δενδρομολόχα ή άγριο γεράνι (για τη μείωση των όξινων εκκρίσεων).

• Τα αφεψήματα χαμομηλιού και φασκόμηλου, λειτουργούν επίσης ως ήπια κατασταλτικά στην αντιμετώπιση της γαστρίτιδας και της δυσπεψίας, καθώς και 

• Το αφέψημα της γλυκόριζας, που θα το πιείτε, αφού πρώτα το αφήσετε να κρυώσει. Η γλυκόριζα, έχει την ιδιότητα να παράγει μια βλέννα στο στομάχι η οποία επικάθεται στα τοιχώματα του, περιορίζοντας έτσι, τις εκκρίσεις των οξέων.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Το να αγνοήσετε τα συμπτώματα του έλκους δεν είναι μια καλή ιδέα. Είναι μια κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να φύγουν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, το έλκος μπορεί να επανεμφανιστεί. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, το έλκος μπορεί να σας προκαλέσει προβλήματα που μπορεί να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή σας. Ακόμη και με τη θεραπεία, μερικά έλκη μπορεί να επανέλθουν και μπορεί να χρειαστεί περαιτέρω θεραπεία.

Διαβάστε επίσης

• Ταλαιπωρείστε συχνά από καούρες; Που οφείλονται και πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αλλάζοντας απλές συνήθειες;
• Tα συμπτώματα του καρκίνου του στομάχου. Τροφές που βοηθούν στην πρόληψη. Γιατί δεν πρέπει να παίρνουμε φάρμακα για το στομάχι στην τύχη;
• Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού βασική αιτία γαστρικού και πεπτικού έλκους. (Video)
• Αν φάγατε πολύ και απότομα, αν δεν νιώθετε καλά, και έχετε δυσφορία, βαρυστομαχιά, διαβάστε αυτές τις οδηγίες για να αποφύγετε τα χειρότερα...
• Πονάτε στο στήθος; Είναι καρδιά ή στομάχι; Πότε πρέπει να καλέσετε βοήθεια και να πάτε αμέσως στο νοσοκομείο;